Συνέντευξη για τον μουσικό και συνθέτη

ΜΑΝΩΛΗ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗ

φωτογραφία Β.Π

Η κυρία Χαρά Καλομοίρη μιλάει με τις μαθήτριες

του 10ου Δημοτικού σχολείου Παλαιού Φαλήρου

για τον παππού της Μανώλη Καλομοίρη,

για την μουσική και για το Παλ. Φάληρο.

Μανώλης Καλομοίρης.Εργο του ζωγράφου Ευάγγελου Ιωαννίδη

(φωτογραφία από το αρχείο του Συλλόγου «Μανώλης Καλομοίρης»)

 

Βασιλική Μεγαλώσατε μέσα στην μουσική! Πώς ήταν η ζωή σας μέσα στην μουσική;

Καλομοίρη Σ’ αυτό το σπίτι που βρίσκεστε σήμερα, ζούσε ο παππούς μου, ο Μανώλης  Καλομοίρης, ο πολύ γνωστός συνθέτης. Έγραφε μουσική μέχρι σχεδόν λίγους μήνες πριν πεθάνει. Καθόταν, σ’ αυτό το πιάνο που βλέπετε και συνέθετε και έπαιζε τα έργα του  ο ίδιος, αλλά και πολλοί άλλοι μουσικοί, που έρχονταν για να τους ακούσει να παίζουν.
Επίσης η μητέρα μου ήταν μουσικός. Ήταν πιανίστα και μελετούσε και αυτή.
Αλλά και η γιαγιά μου, η οποία σε μεγάλη ηλικία δεν έπαιζε βέβαια, αλλά ήταν και αυτή καλή μουσικός και δίδασκε. Στα πέντε μου χρόνια άρχισα και εγώ να μαθαίνω πιάνο και ο κόσμος μου ήταν ο κόσμος της μουσικής.
Ολα γύρω μου ήταν μουσική. 

Βασιλική Είστε πιανίστρια! Παίζετε και άλλα όργανα εκτός από το πιάνο;

Καλομοίρη Κυρίως ασχολήθηκα με το πιάνο. Δοκίμασα κι άλλα όργανα, κιθάρα κάποια στιγμή και βιολί, αλλά το πιάνο είναι το αγαπημένο μου.

Βασιλική Τι νοιώθετε όταν παίζετε πιάνο;

Καλομοίρη Το πιάνο, αλλά και όποιο όργανο παίζει κανείς,
μας βοηθάει να ανακαλύψουμε δεξιότητες, να αναπτύξουμε την μνήμη μας, να συντονίζουμε καλύτερα το σώμα μας με την σκέψη και τα συναισθήματά μας. Όλα αυτά τα βιώνει κανείς παίζοντας. Αλλά κυρίως νοιώθω ικανοποίηση, να έρχομαι σε επαφή με το έργο των μεγάλων δημιουργών της μουσικής,

Αμαλία Τί σας εμπνέει;

Καλομοίρη Σε προσωπικό επίπεδο με εμπνέει πολύ η μουσική του Μπαχ, του πρώτου μεγάλου συνθέτη που έγραψε για πιάνο στην εποχή του μπαρόκ, του Μπετόβεν-μου αρέσει πάρα πολύ να παίζω μουσική του Μπετόβεν και του Μότσαρτ- και μετά είναι οι ρομαντικοί συνθέτες όπως ο Λίστ ,ο Μπράμς, ο Σούμαν.

Η κυρία Χαρά Καλομοίρη σε παιδική ηλικία με τον παππού και την γιαγιά της(φωτογραφία από το αρχεί του Συλλόγου «Μανώλης Καλομοίρης»)

 
Αμαλία Θυμάστε την ζωή σας με τον παππού σας;

Καλομοίρη Και βέβαια την θυμάμαι. Πέρασα τα παιδικά μου χρόνια εδώ σ’αυτό το σπίτι και ήταν απίστευτα ενδιαφέροντα χρόνια. Ζούσα κοντά σε μια προσωπικότητα, που δεν ήταν απλώς ένας σπουδαίος μουσικός, που έγραφε ωραίες μελωδίες, αλλά ήταν και ένας πολύ σπουδαίος άνθρωπος με μεγάλα ιδανικά, που αφορούσαν στην ζωή, στην πατρίδα του, στους ανθρώπους, και πέρα από την μουσική, στην τέχνη γενικότερα και στα γράμματα.
Ο Καλομοίρης είχε σπουδαίο δεσμό με σημαντικούς ποιητές μας, τον Παλαμά και άλλους. Τον απασχολούσε πολύ το θέμα της γλώσσας. Σήμερα μας φαίνεται αυτονόητο να μιλάμε την δημοτική, αλλά δεν ήταν έτσι και παλιότερα. Οταν ο Καλομοίρης ήρθε στην Αθήνα, ήταν επαναστατικό να μιλάς και να χρησιμοποιείς στην επαγγελματική σου ζωή, στα έργα σου την δημοτική.
Ήταν λοιπόν δραστήριος σε πολλούς τέτοιους τομείς, κι αυτό τον έκανε έναν πολύ ξεχωριστό άνθρωπο.
Σαν παππούς, για να μιλήσουμε πιο προσωπικά, ήταν ένας πολύ ζεστός παππούς με πολύ καταννόηση. Εγώ μικρή ήμουν πολύ ζωηρό και άτακτο παιδί, αλλά ο παππούς μου δεν με μάλωσε ποτέ, γιατί μου είχε μεγάλη αδυναμία.


Αμαλία  Θα μας πείτε κάποια ενδιαφέρουσα ιστορία για τον παππού σας;

Καλομοίρη Όταν ήμουν παιδί, τεσσάρων περίπου χρόνων, ο παππούς μου έγραφε μια όπερα, την προτελευταία του, που είχε τίτλο "Ανατολή". Στο εισαγωγικό σημείωμα του έργου, γράφει ο ίδιος, πως ενώ συνέθετε, εγώ τον πλησίαζα και του ζητούσα να ασχοληθεί μαζί μου, να παίξει ,να μου πει παραμύθια..
Και μου απαντούσε «μα για σένα γράφω ,για την Xαρούλα μου».
Και βέβαια αυτό ήταν ένα παραμύθι, όπως αυτά που λένε οι μεγάλοι, όταν θέλουν να ξεφορτωθούν κάποιο μικρό παιδί, που τους διακόπτει. Στην πραγματικότητα έγραφε όπερα, αλλά εμένα τα λόγια του με ικανοποιούσαν και τον άφηνα ήσυχο.

 

Ο Μανώλης Καλομοίρης μαθητής (φωτογραφία από το αρχείο του Συλλόγου «Μανώλης Καλομοίρης»)

 

Ειρήνη Ποία ήταν η συμβολή του παππού σας στην διδασκαλία της μουσικής στα παιδιά;

Καλομοίρη Ο παππούς μου είχε μια αρκετά προχωρημένη προσέγγιση για την εποχή του, στο θέμα της διδασκαλίας της μουσικής. Εκείνα τα χρόνια κυριαρχούσε ένα πολύ αυστηρό πννεύμα. Δηλαδή, αν τα παιδιά δεν έπαιζαν σωστά στο πιάνο η την κιθάρα, οι δάσκαλοι μπορεί καμιά φορά και να τα χτυπούσαν, ή να έκλειναν το πιάνο και να τα έδιωχναν από το μάθημα.
Ο παππούς μου θεωρούσε, πως το πιο σημαντικό ήταν, τα παιδιά να αγαπήσουν την μουσική και πως η υπερβολική αυστηρότητας δεν βοηθάει. Παίζει ρόλο (η αυστηρότητα) όταν ο μαθητής είναι μια εξαιρετική μουσική εφυΐα και πρέπει να το πιέσεις για να προχωρήσει πιο γρήγορα, αλλά για το μέσο παιδί που ασχολείται με την μουσική, χρειάζεται μια πιο ήπια προσέγγιση. Κι αυτή την γραμμή εφάρμοσε ο Καλομοίρης σε όλη του την διδακτική πρακτική, αλλά και σαν υπεύθυνος των ωδείων προσπαθούσε να προωθήσει και στους άλλους διδάσκοντες την ιδέα να αντιμετωπίζουν τα παιδιά όχι μόνο σαν μελλοντικούς μουσικούς αλλά και μελλοντικούς φιλόμουσους. Δηλαδή το πρώτο πράγμα που ζητούσε, ήταν τα παιδιά να αγαπήσουν την μουσική και μετά να προοδεύσουν σαν καλλιτέχνες.


Ειρήνη Να μιλήσουμε λίγο και για την γειτονιά μας. Πώς θυμάστε το Παλιό Φάληρο όταν ήσασταν μικρό παιδί;

Καλομοίρη Η γειτονιά μας έχει αλλάξει πολύ. Οταν ήμουν παιδί, γύρω από το σπίτι αυτό υπήρχαν μόνο χωράφια. Απο αυτά τα παράθυρα βλέπαμε τον Υμμητό. Ηταν πολύ ήσυχα.
Η Τρίτωνος και η Παρθενώνος ήταν χωματόδρομοι. Κι εγώ τα μεσημέρια γύριζα με πληγωμένα γόνατα. Σίγουρα δεν είναι το Παληό Φάληρο που θυμάμαι από παιδί. Εχει αλλάξει πάρα πολύ αλλά ευτυχώς λόγω της θάλασσας κρατάει ακόμη ένα άρωμα.


Βασιλική Σήμερα η μουσική έχει πάει περισσότερο στους υπολογιστές. Πώς νομίζετε ότι θα είναι στο μέλλον; Θα υπάρχουν όργανα;

Καλομοίρη Εγώ θα έλεγα ότι η μουσική έχει πάει και στους υπολογιστές. Η καινούργια τεχνολογία έχει ανοίξει πολλούς νέους δρόμους σε όλες τις τέχνες .Στην μουσική γράφονται έργα μέσω ΗΥ, άλλα όχι υποχρεωτικά για να παιχτούν από υπολογιστή, αλλά για να παιχτούν πάλι από όργανα. Σίγουρα ο υπολογιστής μας βοηθάει να κερδίσουμε χρόνο. Όταν ο παππούς μου έγραφε ένα έργο, έπρεπε να έρθει ένας αντιγραφέας, ο οποίος να καθίσει με τις ώρες για να το αντιγράψει με καλλιγραφία, νότα προς νότα, για να γίνουν οι παρτιτούρες. Θυμάμαι να έχουμε αντιγραφείς, που να δουλεύουν τρεις μήνες πάνω σε ένα έργο. Η ίδια εργασία γίνεται σήμερα σε υπολογιστή πολύ πιο γρήγορα και καλά.
Ακόμη δίνουν την ευκαιρία στον καθένα –και σε σας ακόμη- να γράψει εύκολα μουσική και να την ακούσει άμεσα. Όμως δεν πιστεύω ότι θα αντικαταστήσει εύκολα ή γρήγορα τα κλασσικά όργανα, γιατί η χροιά και η ευχαρίστηση που μας προσφέρει η ακρόαση των μουσικών οργάνων είναι κάτι το τελείως διαφορετικό.


Αμαλία Ο παππούς σας ασχολήθηκε με κάποια άλλη  τέχνη εκτός από την μουσική;

Καλομοίρη Η μουσική ήταν η κύρια ασχολία του, αλλά είχε μεγάλη έφεση και ενδιαφέρον και για τον λόγο, «τα γράμματα». Ο ίδιος δεν έχει γράψει ποιήματα ή μυθιστορήματα, αλλά έχει μελοποιήσει πολλά ποιήματα σπουδαίων ελλήνων ποιητών.
Έγραψε πολλά εκπαιδευτικά βιβλία για την μουσική, κριτικές και άρθρα σε εφημερίδες. Ο λόγος ήταν κάτι που ερχόταν αμέσως μετά την μουσική στην ζωή του.


Ειρήνη Έχετε παίξει έργα του παππού σας;

Καλομοίρη Βέβαια. Από μικρή ξεκίνησα, από την κατωτέρα, να παίζω τα έργα του. Είχε γράψει έργα για παιδιά και ήμουν εννέα ή δέκα χρονών, όταν ηχογράφησα την πρώτη σειρά παιδικών έργων του που λέγεται «Για τα Ελληνόπουλα».Είχαμε πάει στην τότε ΕΡΤ που ήταν τότε στο Ζάππειο για την ηχογράφηση. Μεγαλώνοντας βέβαια έπαιξα και άλλα έργα του πιο δύσκολα.


Βασιλική Μας είπατε ότι ο παππούς σας δίδασκε μουσική. Διδάσκετε κι εσείς;

Καλομοίρη Εγώ διδάσκω πιάνο και διευθύνω το Εθνικό Ωδείο, που ίδρυσε ο παππούς μου. Ετσι ασχολούμαι κι εγώ πολύ με εκπαιδευτικά θέματα και άμεσα αλλά και έμμεσα με τους συνεργάτες μου


Αμαλία  Τι σας θυμίζει περισσότερο τον παππού σας;

Καλομοίρη Σίγουρα τον θυμάμαι πιο πολύ όταν ακούω την μουσική του. Κι επειδή ζω σ’ αυτό το σπίτι, που μεγάλωσα μαζί του, τον θυμάμάι περισσότερο απ’ ότι αν ζούσα κάπου αλλού. Και σε κάποια άλλη διάσταση, όταν βλέπω άλλους παππούδες και γιαγιάδες. Πιστεύω πως παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ζωή των παιδιών και νοιώθω, πως τα παιδιά σήμερα δεν απολαμβάνουν την σχέση μαζί τους όπως παλιά.
Συνήθως δεν έχουν την χαρά να μεγαλώσουν στο ίδιο σπίτι με τον παππού και την γιαγιά, κι αυτό είναι κρίμα, γιατί θα μπορούσαν να πάρουν πολλά πράγματα από αυτούς. Εχουν μεγάλη εμπειρία από την ζωή αλλά και χρόνο να μας αφιερώσουν.

 Το βιβλίο "Μανώλης Καλομοίρης - 50 χρόνια μετά" που αφιέρωσε η κυρία  Χαρά Καλομοίρη στο σχολείο μας

 

Βασιλική Μας μιλήσατε πολύ ωραία για τον παππού σας.  Ποιά ήταν η γνώμη του κόσμου για τον παππού σας;

Καλομοίρη Αρκετά καλή αλλά όχι πάντοτε. Όταν κάποιος είναι κάπως διάσημος, όπως ήταν ο παππούς μου, έχει φίλους αλλά έχει και εχθρούς. Δεν τον βλέπουν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Υπάρχουν και ανταγωνισμοί και εντάσεις. Κι ο Καλομοίρης ήταν ένας άνθρωπος πληθωρικός σαν χαρακτήρας. Δεν θα έλεγα ότι ήταν καθόλου επιθετικός, αλλά ήξερε να υπερασπιστεί τις θέσεις του με δυναμικό τρόπο. Αυτο καμιά φορά δημιουργούσε εντάσεις και έφερνε και αντιπάθειες. Δεν ήταν όλα ρόδινα στην ζωή του στο θέμα του πως τον αντιμετώπιζαν οι άλλοι.


Ειρήνη Μας έχετε πει ότι η μουσική είναι ένα μέσο να θυμάστε τον παππού σας αλλά κι ένας τρόπος χαλάρωσης.

Καλομοίρη Βεβαίως. Η μουσική πάνω απ’ όλα είναι κάτι που μας ανανεώνει ψυχικά και φέρνει χαρά στην ζωή μας. Κι αυτό προσπαθούσε να επιτύχει κι ο παππούς μου μέσα από την δουλειά του την εκπαιδευτική. Ήθελε τα παιδιά να μην αισθάνονται την μουσική σαν μια ξένη υποχρέωση, επειδή κάποιος στην οικογένεια αποφάσισε ότι έπρεπε να μάθουν μουσική. Ηθελε τα ίδια τα παιδιά να νοιώθουν την χαρά να συμμετέχουν στην μουσική πράξη.

Σας ευχαριστούμε!

 

Ευχαριστούμε την  μουσικολόγο κυρία Μυρτώ Οικονομίδου, Γραμματέα αρχείου του Συλλόγου "Μανώλης Καλομοίρης", για την βοήθειά της και
την κυρία Χαρά Καλομοίρη για την φιλοξενία.